حامد کرزی، رئيس جمهور افغانستان در آستانه ای کناره گیری از قدرت پس از بیش از 10 سال تلاش برای رهبری افغانستان از خاکستر حکومت طالبان به یک نظام نوین دیموکراتیک، کارنامه ای مختلطی را از خود به میراث خواهد گذاشت.
برخی از افراد نزدیک، چهره های علمی و مؤرخان با ستایش از کارکرد کرزی می گویند که او به حیث یک سیاستمدار زرنگ، افغانستان را یکپارچه نگهداشت و آن را در مسیر پیشرفت، دیموکراسی و قانون مداری حرکت داد.
اما، منتقدانش می گویند که رییس جمهور کرزی در ریشه کن کردن فساد گسترده ای دامن گیر حکومتش بی میل یا ناتوان بود، جنگ سالاران نیرومند محلی را نتوانست مهار کند و نیز در ایجاد نهاد های شایسته و پایدار برای ارائه خدمات موثر به مردم افغانستان کوتاه آمد.
داکتر رنگین دادفر سپنتا، تحصیل کرده ای غرب و وزیر خارجه ای پیشین افغانستان که در حال حاضر به عنوان مشاور امنیت ملی آقای کرزی در ارگ ایفای وظیفه می کند، می گوید که ریيس جمهور کرزی قدرت را در یک مقطع حساس تاریخ افغانستان در دست گرفت و با ایجاد یک دولت فراگیر ملی زمینه ای گفت و گو و مشارکت همه گروه های قومی افغانستان را در قدرت سیاسی فراهم ساخت:
"رییس جمهور کرزی مقدرات کشوری را در دست گرفت که در واقعیت فاقد مجموعه ای نهاد های دولتی بود و شهروندان و اعضای ملت افغانستان پراکنده بودند."
داکتر سپنتا به رادیو آزادی گفت که رییس جمهور کرزی در ایجاد و انسجام نهاد های امنیتی، دفاعی و خدمات ملکی در کشوری که پس از چندین دهه هرج و مرج به یک دولت منزوی و از هم گسیخته مبدل شده بود، نقش مهمی را بازی کرد.
جنگ داخلی خونین میان جناح های گوناگون مجاهدین در سال های 1990 میلادی که به اساس گزارش ها بیش از شصت هزار غیر نظامی را در کابل کشت و نیز زیربنا های کشور را به شدت آسیب رساند و در پی آن رژیم استبدادی طالبان که با اِعمال نسخه ای سختگیرانه ای از شریعت اسلامی دختران را از رفتن به مکتب، زنان را از کار در بیرون از خانه و مردم را از تماشای تلویزیون و فلم های سینمایی منع می کرد، افغانستان را به انزوای بین المللی کشانده بودند.
با سرنگون شدن رژیم طالبان به همکاری ایتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده در سال 2001، افغانستان تحت رهبری حامد کرزی وارد یک دوره ای جدید شد.
کنفرانس بین المللی در شهر بن آلمان در دیسمبر سال2001 با حضور چهره های برجسته ای ملی و بین المللی سیاسی برگزار شد که در نتیجهء آن آقای کرزی برای یک دوره شش ماهه به عنوان رییس ادارهء موقت برگزیده شد.
پسانتر در سال 2002، رییس جمهور کرزی برای دو سال دیگر در قدرت ماند و در سال 2004 میلادی او در نخستین انتخابات دیموکراتیک ریاست جمهوری در تاریخ افغانستان برای پنج سال به حیث رییس جمهور افغانستان انتخاب شد.
جیمز دابینز نماینده ای خاص ایالات متحده برای افغانستان و پاکستان، که نقش مهمی را در جریان کنفرانس بن در سال 2001 بازی کرده بود، در هنگام گواهی دادن در برابر کمیته ای روابط خارجی مجلس سنای امریکا در 18 جولای سال 2014 کارکرد رییس جمهور کرزی را ستود:
"فکر می کنم که او [رییس جمهور کرزی] در قرار دادن افغانستان در مسیر قانون اساسی و دیموکراسی سهم عمده ای داشته است. فکر می کنم که او در گرد هم آوردن گروه های مختلف قومی و زبانی و مذهبی و غلبه بر موانع ازین نوع به طور چشمگیری کار خوبی انجام داده است."
افغانستان تحت اداره ای رییس جمهور کرزی که از حمایت امریکا برخوردار بوده است، پیشرفت چشمگیری کرده است: نزدیک به 8 میلیون شاگرد، که یک سوم شان دختر اند، به مکتب می روند، بیش از 50 کانال تلویزیونی خصوصی در سطح ملی و بین المللی فعالیت می کنند، شمار نیروهای امنیتی افغانستان به بیش از 350 هزار می رسد، نهادهای جامعه ای مدنی و حقوق بشری فعال اند و سازمان های بین المللی فعالانه سرگرم تلاش ها از بازسازی گرفته تا ظرفیت سازی و نهاد سازی اند.
کرزی در سال های نخست ریاست جمهوری اش از روابط دوستانه ای با اداره ای به رهبری جورج دبلیو بوش رییس جمهور پیشین امریکا برخوردار بود و دلبر غرب خوانده می شد.
اما، در سال های آخر، روابط میان او و ادارهء جدید در واشنگتن به رهبری بارک اوباما رییس جمهور ایالات متحده شاهد افت و خیزهای سیاسی بوده است.
دابینز اذعان می کند که روابط میان کابل و واشنگتن در چند سال گذشته به گونه ای جدیی رو به وخامت گذاشته است.
در سال 2009 میلادی، ننسی پلوسی رییس پیشین مجلس نمایندگان ایالات متحده، در مصاحبه اش با رادیوی عامه ای ایالات متحده، کرزی را یک شریک بی اعتبار خواند و گفت که او شایسته ای افزایش نیروهای امریکایی و همچنین کمک های غیر نظامی نیست.
رییس جمهور کرزی هم به نوبت خود نیروهای بین المللی به رهبری امریکا را در افغانستان به ناتوانایی در آوردن امنیت کامل در سراسر افغانستان مقصر دانسته و نیز آنها را به دست داشتن در بخش عمده ای از فساد اداری در زمینه ای کمک های خارجی با افغانستان متهم کرده است.
با این حال، برخی ها کرزی را به ناتوانی یا بی میلی در پرداختن و مبارزه با فساد اداری گسترده ای که بر حکومتش سایه افگنده است، ملامت می کنند.
ادریس رحمانی محصل دوره ای دوکتورا و تحلیلگر سیاسی در امریکاست.
او استدلال می کند که مهمترین نقطه ای ضعف رییس جمهور کرزی در حکومتداری و رهبری سیاسی او به مفهوم نوین است.
رحمانی در صحبت با رادیوآزادی می گوید:
" او [رییس جمهور کرزی] یک رهبر سیاسی نوین و منطبق با انتظارات کنونی زمان و افغانستان نبوده است. مطمئاً، او یک سیاستمدار قرن هجده و حکمران قرن نوزده بوده است."
رحمانی معتقد است که بی اعتمادی کرزی به کابینه اش سبب شد که او شبکه ای خصوصی از افراد خود را ایجاد کند که توسل به این کار، به گفته ای رحمانی، کُلِ نظام را به هم ریخت.
ولی الله رحمانی تحلیل گر مسایل امنیتی و سیاسی در کابل به این باور است که رییس جمهور کرزی در تقویت و توانمند ساختن نسل جدید از رهبران سیاسی برای افغانستان صادق نبود.
رحمانی می گوید که در عوض، رییس جمهور کرزی با هر دو جامعه ای جهانی و مجاهدین بازی دوگانه ای را به پیش برد:
"رییس جمهور کرزی در سال های اول ریاست جمهوری خود با جامعه بین المللی اتحادی را ساخت و با استفاده از قدرت جامعه جهانی خواست که نفوذ مجاهدین و تأثیر شان را بر حکومت و قدرت سیاسی در افغانستان کم بسازد که این کار را کرد."
اما، رحمانی می گوید پسانتر که رییس جمهور کرزی با امریکاییان مشکل پیدا کرد، به مجاهدین روی آورد و آنان را متحدان خود ساخت و در برابر ایالات متحده ایستاد.
ولی برای ویلیام دَلرمپل مؤرخ اسکاتلندی و مؤلف و نویسنده ای کتاب "بازگشت یک شاه"، کرزی شخصیت ملی و از چهره های تاریخی است که به باور او با توجه به رقابت ها با پاکستان، به هیچ وجه وظیفه ای بدی را انجام نداده است.
او می گوید که میراث کرزی بیشتر بستگی دارد به آنچه که پس از او اتفاق خواهد افتاد:
"اگر افغانستان با یک دیموکراسی با افت و خیز در منطقه حرکت کند و از وقوع جنگ داخلی جلوگیری شود، دیموکراسی و اقتصاد بازار ادامه یابند و افغانستان به طور عمده به دست طالبان سقوط نکند، فکر می کنم که او به خوبی به عنوان یکی از چهره های تاریخی به یاد خواهد ماند."
دلرمپل می گوید که دوره ای ریاست جمهوری کرزی به عنوان یک عصر طلایی یاد خواهد شد:
"اگر همه چیز بار دیگر به دامن یک جنگ داخلی سقوط کرد، دوره ای کرزی به حیث یک دوره ای که در آن زنان به مکتب می رفتند و رفت و آمد به شهرها نسبتاً در فضای امن انجام می شد و زمانی که مردم بر یک دیگر شان راکت و گلوله پرتاب نمی کردند، به یاد خواهد ماند."
